Psychologia, neuropsychologia, mózg

Ciemna strona kreatywności

Od paru lat słowo “kreatywność” robi niesamowitą karierę. Wszyscy rozumieją, że jest to cecha pozytywna, pożądana na rynku pracy, wśród artystów, w życiu codziennym. Każda osoba inteligentna musi być kreatywna, a co dopiero geniusz! Jeśli brak Ci wyskakujących z głowy dobrych pomysłów, pomogą Ci trenerzy kreatywności, szkoły, techniki rozwoju… Jednak badania nad tą cechą ludzkich procesów poznawczych pokazują, że czasami lepiej nie urodzić się zbyt kreatywnym.

Gdy patrzymy na wybitne osobistości świata nauki trudno nie zbudować w sobie przekonania, że im wyższa inteligencja tym większy poziom kreatywności, twórczego myślenia. I tak też jest — istnieje dodatnia korelacja między punktami IQ a pomysłowością. Ale tylko do pewnego momentu, o którym mówi “hipoteza progu”. Poziom twórczości rośnie, aż IQ osiągnie 120 punktów — wtedy korelacja przestaje być istotna statystycznie. Tak jakby zbyt duże rozwinięcie układu nerwowego, zbytnie jego usystematyzowanie, zbytnia wydajność, blokowały kreatywność. Może tak skonstruowany układ nie musi ubiegać się o pomoc przy rozwiązywaniu problemów, gdyż radzi sobie dobrze, z tym co już zdążył przetworzyć? Trzyma się ściśle wyznaczonych reguł, które wcześniej okazały się skuteczne? Tak czy inaczej inteligencja jest potrzebna, by stworzyć rzeczy nowe, pomysłowe, ale osoby wybitnie kreatywne raczej nie będą lubiły rozwiązywać zadań logicznych, a ci z kółka szachowego nie będą się odzywać przy burzy mózgów.

Psycholodzy, którzy jak wiadomo kochają korelację, próbowali znaleźć jakiś łącznik między twórczością a cechami osobowości. Wyniki jednak okazały się dość skromne. Prof. Edward Nęcka, wybitny polski psycholog, którego zagadnienie twórczości zainteresowało na tyle, że napisał o nim już kilka książek mówi, że korelacje te często nie potwierdzają się w kolejnych badaniach lub istnieją na granicy błędu statystycznego. Część jednak trzyma się mocno. Niezależność sądów, autonomia jednostki, szeroki wachlarz zainteresowań, silne ego, wysoki poziom energii do działania – ta charakterystyka wydaje się występować razem z twórczością. Nęcka zadaje jednak pytanie, czy nie są to po prostu cechy jednostek wybitnych, u których pomysłowość będzie po prostu jeszcze jedną wartością charakterystyczną? Z bardziej indywidualnych cech profesor proponuje więc postawę estetyczną, tolerancję na bodźce wieloznaczne oraz preferencję do umiarkowanego ryzyka. Znosząc stan niepewności przy wykonywaniu niedokładnie przedstawionych problemów, poszukując prostego, eleganckiego rozwiązania osobie szybko pojawią się w głowie nowe, dobre pomysły. Pomocnym jest też narcyzm — utrzymuje wiarę w wybitność idei gdy od jej właściciela odwraca się popularność.

Lecz psychologowie odkryli jeszcze jedną korelację — między kreatywnością a psychotycznością. W końcu kto jak kto, ale artyści to są pomysłowi. Okazuje się, że wiele ich łączy z osobami chorymi np. na schizofrenię. Pisałem już o tym, lecz znowu napomknę, że obie te grupy charakteryzują się łatwością w tworzeniu nowych rozwiązań, szerokie, przepuszczalne kategorie obiektów, częste dążenie do samotności, kwestionowanie szeroko przyjętych norm społecznych, przeżywanie niezwykłych wrażeń zmysłowych… Osoby twórcze częściej też cierpią na zaburzenia nastrojów, czasem na poziomie psychotycznym. Częściej dosięga ich psychoza maniakalno-depresyjna czy też lżejsze formy dwubiegunowych wahań emocjonalnych. Osoby dotknięte takim zaburzeniem przeżywają na zmianę okresy skrajnej depresji i euforycznej manii, kiedy to tygodniami nie mogą spać bo mają głowy pełne pomysłów. Jest to korelacja tak dobrze widoczna, że badacze cech osobowości Eysenck i Claridge wysnuli hipotezę, jakoby twórczość i schizofrenia wyrastają z tego samego pnia genetycznego, choć inaczej urzeczywistniają się na poziomie fenotypu.

Dowodem na genetyczne powiązanie twórczości i szaleństwa można szukać wśród rodzin wybitnych artystów. Dobrym przykładem wydaje się tutaj Ernest Hemingway, który chorobę afektywną dwubiegunową odziedziczył niejako od ojca. Wśród pięciorga rodzeństwa pisarza dwójka cierpiała na ciężkie zaburzenia depresyjne zakończone samobójstwem. Ernest miał trójkę dzieci z czego jedno z chorobą afektywną i skłonnościami do transseksualizmu, oraz jedno z ciężką depresją i psychozą pourazową. Z trójki wnuczek zdrowego emocjonalnie syna jedna popełniła samobójstwo a jedna męczyła się z nawrotami epizodów skrajnej depresji. Podobna sytuacja tyczy się wybitnej pisarki Virginii Woolf. Przez cztery pokolenia, średnio u połowy jej rodziny ujawniały się takie zaburzenia jak choroba afektywna, cyklotymia, zespół Aspergera, hipochondria czy powracające epizody depresyjne…

Wniosek, że kreatywność wiąże się z zaburzeniami emocjonalnymi jest jednak zbyt daleko idący. Wybitne artystyczne jednostki, którym przytrafiło się żyć z chorobą psychiczną, chociaż są bardzo wyrazistym przykładem takiej korelacji, nie są jednak ostatecznym dowodem. Można jednak z pewnością założyć, że osoby zaburzone przejawiają niektóre cechy osobowości podobne do obserwowanych u osób kreatywnych. Na pewno też z pomysłowością koreluje psychotyczność.

Brak mi jednak badań nad treningiem kreatywności. Może osoby z IQ 140, 150, nauczywszy się stosować inne, bardziej otwarte schematy, są jeszcze bardziej skuteczne w działaniu? Bo kreatywność ludzka niejednokrotnie mnie już zaskoczyła — polecam na ten przykład tę stronę, gdzie można przekonać się, że design nie jedno ma imię. Gdyby ktoś chciał wzmóc swój potencjał takie zadania mogą mu w tym pomóc. Chyba ;)

Your subscription could not be saved. Please try again.
Pomyślnie zapisano adres! Sprawdź swoją skrzynkę!

Ostatnie artykuły

Mniejsza o covid, noś maskę, żeby podkreślić swoje piękno!

Maseczki pojawiły się w naszym Europejskim życiu niczym Elon Musk w Twitterze — obiecały pomóc, wprowadziły niebagatelny zamęt, wszędzie się walały, i podniosły nie jedną brew zdziwienia. Niektórzy badacze twierdzą jednak, że maska może uczynić nas pięknymi, jeśli nie zostaniemy po drodze naznaczeni jej ponurą klątwą…

Hipnozą w jelita

Zespół jelita drażliwego to przypadłość nie tylko przewlekła, dość nieprzyjemna, lecz także występująca dość często, bo nawet u około 11.2% ludzi na całym świecie. Choroba ta, zwana też IBS (z ang. Irritable Bowel Syndrome), charakteryzuje się nawracającymi zaburzeniami jelit i ciągle niewyjaśnioną przyczyną. Jak to z jelitami bywa, ulgę może przynieść specjalna dieta, lecz coraz częściej wśród środków leczniczych wymienia się hipnoterapię. Jak skuteczna może być taka terapia i na czym ona polega?

Losowe artykuły

11 Comments

  1. Justynides

    Kratywność ludzka fajowska, ale mój potencjał nie daje rady zadaniom :D

    Reply
  2. Justynides

    Life clock jest cokolwiek przygnebiający…:)

    Reply
  3. Teloch

    Ale pomysły, jako takie, przyznasz, że świetne ;)

    I dzięki za cierpliwość :D

    Reply
  4. Michał Pasterski

    Gdzieś czytałem, że wysokie IQ nie sprzyja kreatywności. Ludzie z wysokim ilorazem inteligencji są bardzo biegli w myśleniu logicznym (a także do takiego myślenia przywiązani), a gdy chcemy być kreatywni, logikę trzeba raczej porzucić.

    Co do ciekawych i kreatywnych pomysłów- lubię przykłady kreatywności w media ambient – parę fajnych tutaj: http://www.joemonster.org/art/9508/22-kreatywne-pomysly-reklamowe :)

    Pozdrawiam, Michał

    Reply
  5. Teloch

    O, świetny link :) Przypomniała mi się od razu kapuściana reklama McDonalda ;) Futomaki ma tam jeszcze kilkanaście fajnie wyczajonych reklam więc radzę się porozglądać ;)

    Reply
  6. lavinka

    Jako osoba niejdnokrotnie kreatywna (choć to raczej kiespkie sformułowanie) powiem Ci że jest to rodzaj przekleństwa. Najgorzej jak pomysł przychodzi wieczorem… człowiek poddaje się mu, idzie dalej w wyobraźni i nie moąe zasnac do rana…. albo ciągle trzeba coś robić z rękami. Jak rozmawiam z kimś przez telefon to ciągle coś grzymolę na papierze. To samo podczas zajęć czy wykładów. W osobowości twórczej najbardziej frustrująca jest beczynność. Nie tylko ta dosłowna ale i ta intelektualna. Trzeba myśleć inaczej człowieka trzącha… wzbiera sę dziwne coś i wybucha. Do tego wieczne wrazenie inności, nieprzystawalności do świata. Czy ma to związek z osobowością psychotyczną? Jak najbardziej. Wydaje mi się,że 80% schorzeń psychicznych bierze się z braku umiejętności zapanowania nad własnym umysłem… poczucie wyobcowania bierze się z poczucia odrębności i zarazem braku poczucia bycia częścią społeczności. Człowiek twórczy zazwyczaj nie odnajduje się w grupie, woli chodzić własnymi ścieżkami (nie lubi gdy mu się narzuca wolę, niezależnie od wyznawanych poglądów). Iloraz inteligencji nie jest tu ważny. Wysoki sam w sobie jest istotny w takim zakresie jak opisałeś, ale jego wysokość procentowa nie ma znaczenia, bowiem pomysły same się pojawiają w głowie. Nie do końca wiadomo skąd. Najgorsze są sny. Twórcy mają je dużo bogatsze, skomplikowane, pełne obcych ludzi, budynków i wrażeń… czy można to wytrenować? Zapewne tak. Jak z mięśniami. Ale niektórzy już z poziomu genów rodzą się twórczy bez żadnych treningów. Czasem chciałabym na chwilę wyciągnąć wtyczkę i odpocząć od nieustannego myślenia… ale nie znam antytreningu na antytwórczość :)

    Reply
  7. Justynides

    Pewnie, że pomysły świetne, do późna w nocy wczoraj oglądałam:) Aż mi żal było, że to nie ja wymyśliłam ;D
    Tak czy inaczej kreatywność rzecz przydatna a żadna skrajoność nie jest dobra:)

    Reply
  8. Hoko

    E tam, opowiadacie… jak się przegląda oferty pracy, to niemal w każdej jest wymóg kreatywności, więc tak sobie kombinuje, że co najmniej 3/4 społeczeństwa musi być kreatywna, bo inaczej mielibyśmy znacznie większe bezrobocie…

    Reply
  9. Teloch

    Jest też w niemal każdej, że poszukują ludzi młodych, a społeczeństwo u nas tak jakby już podstarzałe :>

    Reply
  10. woof

    jest pewien ciekawy link twórczy umysł-epilepsja, czyli padaczka Dostojewskiego

    Reply
  11. Malgorzata

    http://coaching.focus.pl/2010/04/07/piec-cwiczen-na-kreatywnosc/ – polecam 5 ćwiczeń na kreatywność :) “Nie używając tak nieskończenie wspaniałego skarbu jak kreatywność — czy to z powodu nieświadomości istnienia, czy też ze względu na jej celowe unicestwienie — człowiek nie tylko ponosi stratę. Dokonuje także zdrady samego siebie.” — Masatoshi Yoshimura

    Reply

Submit a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Pin It on Pinterest